ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΡΩΜΑΙΟΓΝΩΣΙΑΣ

• Το κείμενο προέρχεται από τον Μαύρο Σέρβιο Ονοράτο (κεντρικό πρόσωπο της Αρχαιότητας στα τέλη του 4^ου και αρχές του 5^ου αιώνα).
• Ο Σέρβιος διακρίθηκε ως συγγραφέας υπομνημάτων στον Βιργίλιο και στις Artes του Αιλίου Δονάτου.
• Είχε εξαιρετική φήμη ως πολυμαθής και ένας από τους πιο μορφωμένους ανθρώπους της εποχής του.
• Προσεγγίζει το έργο του Βιργιλίου αναζητώντας συχνά και την ετυμολογία των λέξεων αλλά με βάση τα ιστορικά και μυθολογικά στοιχεία γι΄ αυτό και η επιστήμη της Γλωσσολογίας δεν αποδέχεται τις ερμηνείες του.
• Στο απόσπασμα του σχολικού εγχειριδίου υποστηρίζει πως το όνομα μιας παράλιας πόλης της Ομβρικής: Pisaurum (Πίσαυρο) παράγεται από το ρήμα penso+ aurum (ζυγίζω+ χρυσάφι).
• Για να εξηγήσει την ετυμολογία του, αναφέρεται στους Γαλάτες που κατοικούσαν στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Ευρώπης και υπό την αρχηγία του Βρέννου νίκησαν τους Ρωμαίους στη μάχη στον ποταμό Αλλία το 387 π.Χ.
• Οι Ρωμαίοι διέθεταν έξι λεγεώνες (24.000 άνδρες) και αποπειράθηκαν να σταματήσουν την επιθετική επέλαση των Γαλατών, που είχαν τις μισές δυνάμεις, σε ένα μικρό ποτάμι στη χώρα των Σαβίνων.
• Οι Γαλάτες διέσπασαν τα άκρα της Ρωμαϊκής παράταξης με αποτέλεσμα οι μισοί περίπου Ρωμαίοι να είναι πολιορκούμενοι μέσα στο οχυρωμένο στρατόπεδο και οι άλλοι μισοί να προστρέξουν στη Ρώμη.
• Οι Γαλάτες εισήλθαν στη Ρώμη λεηλατώντας όλη την πόλη εκτός από το Καπιτώλιο και με την άνεση του νικητή και υπό την αρχηγία του αλαζόνα Βρέννου απαίτησαν λύτρα για να αποχωρήσουν από τη Ρώμη. Ζήτησαν από τους ηττημένους Ρωμαίους να τους παραδώσουν περίπου 330 κιλά χρυσό. Οι Ρωμαίοι έντρομοι συμφώνησαν.
• Ο Βρέννος τότε άρχισε να ζυγίζει με τα δικά του σταθμά που δε συμφωνούσαν με τα ρωμαϊκά σταθμά και έβγαζε την ποσότητα λειψή. Οι Ρωμαίοι άρχισαν να παραπονιούνται ότι ο Βρέννος ήταν άδικος. Εκείνος οργισμένος πέταξε το σπαθί και τη ζώνη του πάνω στη ζυγαριά προσθέτοντας βάρος και κάνοντας τα δικά του σταθμά βαρύτερα.
• Τότε αναφώνησε την περίφημη φράση Vae Victis (Ουαί τοις ηττημένοις)= αλίμονο στους ηττημένους.
• Σύντομα όμως οι όροι άλλαξαν. Ο ιστορικός Λίβιος αναφέρει ότι ακολούθησε χρονικό διάστημα διαπραγματεύσεων μεταξύ Ρωμαίων και Γαλατών για τη συμπλήρωση του χρυσού που έλειπε. Οι Ρωμαίοι στο διάστημα αυτό ανασυγκρότησαν το στρατό τους και κάλεσαν τον εξόριστο στρατηγό Μάρκο Φούριο Κάμιλλο. Εκείνος μόλις έφτασε στη Ρώμη κήρυξε τη συμφωνία άκυρη. Συνέτριψε τους Γαλάτες, πήρε πίσω τα λάφυρα και ονομάστηκε από τους Ρωμαίους «πατέρας της πατρίδας» και «δεύτερος Ρωμύλος», κτήτορας της πόλης.

ΚΕΙΜΕΝΟ 21

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen delētis legiōnibus Rōmanōrum, evertērunt urbem Romam praeter Capitōlium, pro quo immensam pecuniam accepērunt. Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Vēientānam praedam non aequo iure divīsam, absens dictātor est factus; is Gallos iam abeuntes secūtus est: quibus interemptis aurum omne recēpit. Quod illic appensum civitāti nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensātum est. Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogātus reversus est.

ΚΕΙΜΕΝΟ	ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Galli, Brenno duce, deletis legionibus Romanorum apud Alliam flumen, evertērunt urbem Romam praeter Capitōlium, pro quo accepērunt immensam pecuniam.	Οι Γαλάτες, με αρχηγό τον Βρέννο, αφού κατατρόπωσαν τις λεγεώνες των Ρωμαίων κοντά στον  Αλία ποταμό, κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώμη εκτός από το Καπιτώλιο, για το οποίο πήραν ως αντάλλαγμα (ένα) τεράστιο χρηματικό ποσό.
Tum Camillus, qui diu fuerat in exilio apud Ardeam propter praedam Vēientānam non divīsam aequo iure, absens factus est dictātor;	Τότε ο Κάμιλλος, που για πολύ καιρό είχε παραμείνει στην εξορία (εξόριστος) κοντά στην Αρδέα εξαιτίας της λείας από τους Βηίους η οποία δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, αν και απουσίαζε, έγινε δικτάτορας*
is  secūtus est Gallos iam abeuntes: quibus interemptis recēpit omne aurum.	αυτός ακολούθησε τους Γαλάτες ενώ ήδη έφευγαν* αφού τους εξολόθρευσε πήρε πίσω όλο το χρυσάφι.
Quod appensum illic dedit nomen civitati;	Αυτό επειδή ζυγίστηκε εκεί, έδωσε το όνομα στην πολιτεία*
nam dicitur Pisaurum, quod illic pensātum est aurum.	δηλαδή ονομάζεται Πίσαυρο, επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι.
Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen reversus est rogatus.	Ύστερα από αυτή την πράξη (ο Κάμιλλος) επέστρεψε στην εξορία, απ’ όπου, όμως, γύρισε, αφού τον παρακάλεσαν.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

• Brenno: αφ. εν. του Brennus-i, αρσ. β΄κλιση (Κύριο όνομα, χωρίς πληθυντικό)= ο Βρέννος.
• duce: αφ. εν. του προσηγορικού dux-cis, αρσ, γ΄κλίση.= αρχηγός, ηγεμόνας.(Αν και λήγει σε x είναι αρσενικό).
• Galli: ον. πλ. του Gallus-i, αρσ. β΄κλίση. (Πρόκειται για ουσιαστικοποιημένο αρσενικό γένος του δευτερόκλιτου επιθέτου Gallus-a-um. Το ουσιαστικό συναντιέται κυρίως στον πληθυντικό αριθμό: Galli-orum)= Γαλάτες.
• αpud: πρόθεση= κοντά.
• Alliam: αιτ. εν. του Allia-ae, θηλ. α΄κλίση= ο Αλίας. (χωρίς πληθυντικό).
• flumen: αιτ. εν του προσηγορικού ουδ. γ΄κλίση. = ποταμός. (συν. fluvius-ii.i). (Όλα τα ουσιαστικά σε men/minis είναι ουδέτερα χωρίς εξαίρεση).

flumen            flumina

fluminis          fluminum

flumini            fluminibus

flumen            flumina

flumen            flumina

flumine           fluminibus

• deletis: μτχ. ΠΡΚ, θηλ., αφ. πλ. Π.Φ. του deleo, delevi, deletum, delere (2)= κατατροπώνω, καταστρέφω.
• legionibus: αφ. πλ. του προσηγορικού, legio- legionis, θηλ. γ΄. κλίσης= η λεγεώνα.
• Romanorum: γεν. πλ. του Romanus-i , αρσ. β΄κλίσης= ο Ρωμαίος (Πρόκειται για ουσιαστικοποιημένο αρσενικό γένος του δευτερόκλιτου επιθέτου Romanus-a-um= Ρωμαϊκός. Το ουσιαστικό συναντιέται κυρίως στον πληθυντικό αριθμό: Romani-orum).
• everterunt: Ρήμα, Οριστική ΠΡΚ, γ΄εν, Ε.Φ του: everto-everti-eversum-evertere (3)= καταστρέφω εντελώς.

Εν:                  evertunt

Πρτ:                evertebant

Μελλ.:            evertent

Πρκ.:              everterunt/ ere

Υπρ.:               everterant

Σ.Μ.:              everterint.

• urbem: αιτ. εν του προσηγορικού, urbs-urbis, θηλ. γ΄κλίσης= η πόλη

urbs                urbes

urbis               urbium

urbi                 urbibus

urbem             urbes/ urbis

urbs                urbes

urbe                urbibus.

• Romam: Κύριο όνομα, αιτ. εν του Roma-ae, θηλ. α΄ κλίσης= η Ρώμη.
• Praeter: Πρόθεση (+αιτ)= εκτός.
• Capitolium: Κύριο όνομα, αιτ. εν. του Capitolium-ii (i), ουδ. β΄κλ= Καπιτώλιο

(ως υπερδισύλλαβο σε ium, συναιρεί τα δύο ii στη γενική ενικού σε i).

Capitolium

Capitolii, Capitoli

Capitolio

Capitolium

Capitolium

Capitolio.

• Pro: πρόθεση+αφαιρετική= για αντάλλαγμα του οποίου
• quo: αναφορική αντωνυμία, αφαιρετική εν., ουδέτερο της: qui-quae-quod.= ο οποίος-α-ο.

quod    quae

cuius   quorum

cui       quibus

quod    quae

quo      quibus

• immensam: επίθετο β΄ κλίσης, θετικού, αιτ. εν. , θηλ, του immensus-a-um. (Δε σχηματίζει παραθετικά γιατί εκφράζει απόλυτη έννοια η οποία δεν επιδέχεται διαβάθμιση).
• pecuniam: αιτ. εν. του προσηγορικού, Pecunia-ae, θηλ. α΄κλίσης= αμοιβή, ποσό.
• acceperunt: Ρήμα, γ΄πληθ. Οριστική Πρκ, Ε.Φ. του : accipio-accepi-acceptum-accipere (3).= παίρνω, δέχομαι.

(Κλίνεται ως ρήμα σε io της 3^ης συζυγίας όπως το audio της 4^ης εκτός από:

Β΄ ενικό Προστακτικής Ενεστώτα Ε.Φ: accipe

Απαρέμφατο ενεστώτα Ε.Φ: accipere

Β΄ενικό Οριστικής Ενεστώτα: acciperis

Β΄ενικό Προστακτικής Ενεστώτα: accipere

Η Υποτακτική Παρατατικού Π.Φ σχηματίζεται από το απαρέμφατο +καταλήξεις: acciperer, accipereris, acciperetur, acciperemur, acciperemini, acciperentur).

Εν:                  accipiunt

Πρτ:                accipiebant

Μελλ.:            accipient

Πρκ.:              acceperunt/ ere

Υπρ.:               acceperant

Σ.Μ.:              acceperint.

 

• Tum: Χρονικό επίρρημα (=τότε)
• Camillus: Κύριο όνομα, ονομ. εν. του Camillus-i , αρσ. β΄κλίσης= Ο Κάμιλλος.
• qui: αναφορική αντωνυμία, ονομαστική πληθ., αρσενικό της: qui-quae-quod.

qui                   qui

quius               quorum

cui                   quibus

quem               quos

-

quo                  quibus

• diu: Χρονικό επίρρημα, θετικού βαθμού (=για πολύ καιρό)

Θετικός:         diu

Συγκριτικός:  diutius

Υπερθετικός:  diutissime.

 

• apud: Πρόθεση + αιτιατική= κοντά.
• Ardeam: κύριο όνομα, αιτ. εν, του Ardea-ae, θηλ. α΄ κλίσης= η Αρδέα.
• In: Πρόθεση + αφαιρετική = σε

exilio: αφαιρετική ενικού, του προσηγορικού ex(s)ilium-ii (i), ουδέτερο β΄κλίσης = η εξορία. (ως υπερδισύλλαβο σε ium, συναιρεί τα δύο ii στη γενική ενικού σε i).

ex(s)ilium                   ex(s)ilia

ex(s)ilii, ex(s)ili          ex(s)iliorum

ex(s)ilio                       ex(s)iliis

ex(s)ilium                   ex(s)ilia

ex(s)ilium                   ex(s)ilia

ex(s)ilio                       ex(s)ilia

• fuerat: Ρήμα, γ΄ενικό , Οριστικής Υπερσυντελίκου του : sum-fui-esse.
• propter: Πρόθεση + αιτιατική = εξαιτίας
• Veientanam: Επίθετο δευτερόκλιτο, θετικού, αιτιατ. εν. του Veientanus-a-um= αυτός που ανήκει στους Βηίους. ( Δε σχηματίζει παραθετικά ως παράγωγο από κύριο όνομα).
• praedam: ουσιαστικό, αιτιατική ενικού του praeda-ae, θηλ. α΄κλίσης= η λεία.
• aequo: επίθετο δευτερόκλιτο, θετικού βαθμού, αφαιρετική ενικού, ουδετέρου του: aequus-aequa-aequum = δίκαιος.

Αφαιρετική     Επίρρημα

Θετικός:         aequus-aequa-aequum /                      aequo              aeque

Συγκριτικός:  aequior-ior- ius                                   aequiore          aequius

Υπερθετικός: aequissimus-a-um.                              aequissimo.     aequissime.

• iure: ουσιαστικό προσηγορικό, αφαιρετική, ενικού, του ius-iuris, ουδέτερο γ΄κλίσης = δίκαιο- aequo iure= ακριβοδίκαια.

aequum ius    aequa iura

 aequi iuris      aequorum iurum

aequo iuri        aequis iuribus

aequum ius      aequa iura

aequum ius      aequa iura

aequo iure       aequis iuribus.

• divisam: μτχ ΠΡΚ, Π.Φ, αιτιατική ενικού θηλυκού γένους του ρήματος: divido- divisi- divisum- dividere (3)= μοιράζω.
• absens: μτχ ΕΝΣ, ονομαστική ενικού. Αρσενικού γένους του ρήματος: absum. afui, , abesse= απουσιάζω.

absens             absentes

absentis          absentium

absenti            absentibus

absentem        absentes

absens             absentes/ is

absente           absentibus.

• dictator: ονομαστική ενικού του προσηγορικού dictator-oris, αρσενικό γ΄κλίσης= δικτάτορας.
• factus est: Ρήμα, Οριστική ΠΡΚ, γ΄ ενικό του fio, factus sum, fieri (Παθητικό του facio, feci, factum, facere ).

(Ονοματικοί τύποι:

Απαρέμφατο: ΕΝ: fieri

                        Μελ:factum iri

                        ΠΡΚ: factum-am-um esse / factos-as-a esse

                        Σ.Μ:  factum-am-um fore/ factos-as-a fore.

Μετοχές:         Πρκ: factus-a-um

Γερουνδιακό: faciendus-a-um).

 

Εν:                  fit

Πρτ:                fiebat

Μελλ.:            fiet

Πρκ.:              factus est

Υπρ.:               factus erat

Σ.Μ.:              factus erit.

 

• is: Δεικτική επαναληπτική αντωνυμία, ονομαστική ενικού, αρσενικού της is, ea, id = αυτός-η-ο. (Κατά τους Πασχάλη- Σαββαντίδη, η αντωνυμία is-ea-id χαρακτηρίζεται δεικτική. Λειτουργεί άλλοτε ως Οριστική και άλλοτε ως επαναληπτική στη θέση δηλαδή του προηγούμενου ουσιαστικού.) (Στον Τζάρτζανο Οριστικές είναι οι αντωνυμίες: is / ipse/ idem/ alter σελ. 43).
• Gallos: αιτιατική πληθυντικού του ουσιαστικού: Galli-orum αρσ β΄κλίσης = οι Γαλάτες.
• iam: Χρονικό επίρρημα (=ήδη, πλέον)
• abeuntes : Μτχ Ενεστώτα, αιτιατική πληθυντικού, αρσενικού γένους του ρήματος abeo- abivi, abii- abitum- abire.= φεύγω.

Αρσενικό – Θηλυκό                         Ουδέτερο

abiens            abeuntes                     abiens            abeuntia

abeuntis         abeuntium                  abeuntis           abeuntium

abeunti          abeuntibus                 abeunti           abeuntibus

abeuntem      abeuntes/ is                abiens            abeuntia

abiens            abeuntes                     abiens            abeuntia

abeunte          abeuntibus                 abeunte/i           abeuntibus

 

 

	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	ΠΡΟΣΤ.	ΑΠΑΡ.	ΜΕΤΟΧΗ
ΕΝΣ.	eo is it imus itis eunt	eam eas eat eamus eatis eant	i     ite	ire	iens- euntis
ΠΡΤ.	ibam ibas ibat ibamus ibatis ibant	irem ires iret iremus iretis irent	-	-	-
ΜΕΛΛ.	ibo ibis ibit ibimus ibitis ibunt	iturus,a,    sim um            sis                  sit ituri,ae,    simus a               sitis                  sint	ito ito - itote eunto	iturum, am, um esse/ ituros, as,a esse	iturus,a,um
ΠΡΚ.	ivi, ii isti iit iimus istis ierunt/ iere	ierim ieris ierit ierimus ieritis ierint		isse
ΥΠΡ.	ieram ieras ierat ieramus ieratis ierant	issem isses isset issemus issetis issent
Σ.Μ.	iero ieris ierit ierimus ieritis ierint	-	-	-	-
ΣΟΥΠΙΝΟ	itum itu
ΓΕΡΟΥΝΔ.	eundi eundo eundum eundo

• secutus est: Ρήμα, γ΄ενικό, Οριστική ΠΡΚ, του αποθετικού: sequor, secutus sum, secutum, sequi (3) = ακολουθώ

(Τα αποθετικά δανείζονται από την Ε.Φ τα εξής:

Μετοχή Ενεστώτα: sequens

Υποτακτική Μέλλοντα: secuturus,a,um sim…

Απαρέμφατο Μέλλοντα: secuturum, am, um esse/ secuturos,as,a esse

Μετοχή Μέλλοντα: secuturus,a,um

Σουπίνο: secutum, secutu

Γερούνδιο: sequendi, sequendo, sequendum, sequendo.)

Εν:                  sequitur

Πρτ:                sequebatur

Μελλ.:            sequetur

Πρκ.:              secutus est

Υπρ.:               secutus erat

Σ.Μ.:              secutus erit.

• quibus: Αναφορική Αντωνυμία, αφαιρετική ενικού, αρσενικού γένους της: qui, quae, quod= ο οποίος-α-ο.
• interemptis: Μετοχή παθητικού ΠΡΚ, αφαιρετική πληθυντικού, αρσενικού γένους του ρήματος: interimo- interemi- interemptum- interimere (3).= εξολοθρεύω.
• aurum: Ουσιαστικό προσηγορικό, αιτιατική ενικού, ουδετέρου γένους του aurum-i β΄ κλίσης = το χρυσάφι (Το ουσιαστικό ως όνομα που δηλώνει ύλη δε σχηματίζει κανονικά πληθυντικό αριθμό).
• omne: επίθετο, γ κλίσης, αφαιρετική ενικού, ουδετέρου γένους του omnis-is-e = όλος.

omne aurum

omnis auri

omni auro

omne aurum

omne aurum

omni auro.

• recepit: Ρήμα, γ΄ενικό Οριστικής ΠΡΚ Ε.Φ του ρήματος σε io : recipio, recepi, receptum, recipere (3)= παίρνω πίσω.
• (Κλίνεται ως ρήμα σε io της 3^ης συζυγίας όπως το audio της 4^ης εκτός από:
• Β΄ ενικό Προστακτικής Ενεστώτα Ε.Φ: recipe
• Απαρέμφατο ενεστώτα Ε.Φ: recipere
• Β΄ενικό Οριστικής Ενεστώτα: reciperis
• Β΄ενικό Προστακτικής Ενεστώτα: recipere
• Η Υποτακτική Παρατατικού Π.Φ σχηματίζεται από το απαρέμφατο +καταλήξεις: reciperer, recipereris, reciperetur, reciperemur, reciperemini, reciperentur).

Εν:                  recipit

Πρτ:                recipiebat

Μελλ.:            recipiet

Πρκ.:              recepit

Υπρ.:               receperat

Σ.Μ.:              receperit.

• quod: Αναφορική αντωνυμία, ονομαστική ενικού, ουδέτερο της qui-quae-quod.
• illic: Επίρρημα τοπικό (=εκεί).
• appensum: Μετοχή παθητικού ΠΡΚ, ονομαστική ενικού, ουδετέρου γένους, του ρήματος:

appendo- appendi- appensum- appendere (3)=  ζυγίζω.

• civitati: Ουσιαστικό προσηγορικό, δοτική ενικού, θηλυκό, γ΄ κλίσης του: civitas-tatis= πολιτεία.

(Στη γενική πληθυντικού: civitatum/ civitatium.)

civitas              civitates

civitatis            civitatum- civitatium

civitati              civitatibus

civitatem          civitates- civitatis

civitas              civitates

civitate             civitatibus.

• Nomen : Ουσιαστικό προσηγορικό, αιτιατική ενικού, ουδέτερο, γ΄ κλίσης του nomen, nominis = όνομα.
• dedit: Ρήμα, γ΄ενικό, Οριστική ΠΡΚ Ε.Φ, του do- dedi- datum- dare (1)= δίνω.

ΕΝΣ:                dat

ΠΡΤ:                dabat

ΜΕΛΛ:            dabit

ΠΡΚ:                dedit

ΥΠΡ:                dederat

Σ.Μ:                 dederit.

• nam : παρατακτικός αιτιολογικός σύνδεσμος. Εδώ λειτουργεί ως επεξηγηματικός= δηλαδή.
• Pisaurum: Κύριο όνομα, ονομαστική ενικού του ουδέτερου Pisaurum-i β΄κλίσης = το Πίσαυρο. (Ως κύριο όνομα δε σχηματίζει πληθυντικό αριθμό).
• dicitur: Ρήμα, γ΄ενικό, Οριστικής Ενεστώτα, Π.Φ του dico-dixi-dictum-dicere (3)= λέω.

( Τα ρήματα dico, duco, fero και facio σχηματίζουν απλά ή σύνθετα το β΄ πρόσωπο της Προστακτικής του Ενεστώτα Ε.Φ:  dic, duc, fer,( fac. Το facio σύνθετο όμως διατηρεί το e στο β΄ενικό της Προστακτικής του Ενεστώτα:  perfice)

ΕΝΣ:                dicitur

ΠΡΤ:                dicebatur

ΜΕΛΛ:            dicetur

ΠΡΚ:                dictum est

ΥΠΡ:                dictum erat

Σ.Μ:                 dictum erit.

• quod: Αιτιολογικός σύνδεσμος = γιατί.
• aurum: Ουσιαστικό προσηγορικό, ονομαστική ενικού, ουδετέρου γένους του aurum-i β΄ κλίσης = το χρυσάφι (Το ουσιαστικό ως όνομα που δηλώνει ύλη δε σχηματίζει κανονικά πληθυντικό αριθμό).
• pensatum est: Ρήμα, γ΄ενικό Οριστικής ΠΡΚ Π.Φ, του penso-pensavi-pensatum pensare (1)= ζυγίζω.

ΕΝΣ:                pensatur

ΠΡΤ:                pensabatur

ΜΕΛΛ:            pensabitur

ΠΡΚ:                pensatum est

ΥΠΡ:                pensatum erat

Σ.Μ:                 pensatum erit.

• post : Πρόθεση + αιτιατική.
• hoc: Δεικτική αντωνυμία, αιτιατική ενικού, ουδετέρου γένους της hic-haec-hoc=

hic             hi	haec           hae	hoc           haec
huius        horum	huius          harum	huius        horum
huic          his	huic            his	huic          his
hunc         hos	hanc            has	hoc            haec
-	-                    -	-                -
hoc           his	hac              his	hoc            his

• factum : ουσιαστικό προσηγορικό, αιτιατική ενικού, ουδέτερο β΄κλίσης του factum-i = πράξη.

hoc     factum        haec    facta

huius  facti            horum factorum

huic    facto           his        factis

hoc      factum       haec     facta

-                -

hoc      facto          his         factis

• rediit : Ρήμα, γ΄ενικό, Οριστικής ΠΡΚ, Ε.Φ. του redeo- redivi,redii- reditum-redire =επιστρέφω.

ΕΝΣ:               redit

ΠΡΤ:                redibat

ΜΕΛΛ:             redibit

ΠΡΚ:               rediit

ΥΠΡ:               redierat

Σ.Μ:                redierit.

• in: Πρόθεση+ αιτιατική (=σε).
• exilium: αιτιατική ενικού, του προσηγορικού ex(s)ilium-ii (i), ουδέτερο β΄κλίσης = η εξορία. (ως υπερδισύλλαβο σε ium, συναιρεί τα δύο ii στη γενική ενικού σε i).
• unde: Τοπικό επίρρημα (=απ’ όπου)
• tamen : Παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος= όμως.
• rogatus : Μετοχή παθητικού ΠΡΚ, αρσενικού γένους, ονομαστική ενικού του ρήματος: rogo- rogavi- rogatum- rogare (1)= παρακαλώ. 
• reversus est: Ρήμα, γ΄ενικό, Οριστικής ΠΡΚ του αποθετικού revertor- reversus sum- reverti (3). Το ρήμα σχηματίζεται και ως ημιαποθετικό : revertor – reverti – reverti.
• (Ως αποθετικό δανείζεται από την Ε.Φ τα εξής:

Μετοχή Ενεστώτα: revertens

Υποτακτική Μέλλοντα: reversurus,a,um sim…

Απαρέμφατο Μέλλοντα: reversurum, am, um esse/ reversuros, as, a esse

Μετοχή Μέλλοντα: reversurus,a,um

Σουπίνο: reversum- reversu

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

 

ΙΔΙΟΜΟΡΦΗ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΗ

• Αποτελείται από δύο λέξεις που βρίσκονται σε αφαιρετική πτώση και συμφωνούν στο γένος και στον αριθμό αλλά δε σχετίζονται συντακτικά με κάποιον από τους όρους της πρότασης στην οποία ανήκουν. Η μία είναι ουσιαστικό (ή αντωνυμία δεικτική ή προσωπική) και λειτουργεί ως υποκείμενο της εννοούμενης μετοχής sente/ sentibus που δε χρησιμοποιούσαν οι Λατίνοι(ανάλογα με τον αριθμό στον οποίο βρίσκεται το υποκείμενο) (Κακριδής) και η άλλη είναι όνομα που δηλώνει: αξίωμα, ηλικία, επάγγελμα, τίτλο ή επίθετο που δηλώνει κατάσταση ή διάθεση (Σαββαντίδης- Πασχάλης) και λειτουργεί ως κατηγορηματικός προσδιορισμός (Τζάρτζανος).
• Η ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη μπορεί να δηλώνει διάφορες σχέσεις: χρόνο, αιτία, τρόπο, εναντίωση ή παραχώρηση, συνοδεία.
• Στα κείμενα του σχολικού εγχειριδίου υπάρχουν 3 ιδιόμορφες αφαιρετικές απόλυτες του χρόνου.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΔΙΟΜΟΡΦΗΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ

• Ισοδυναμεί με χρονική πρόταση
• Αναλύεται με: Cum (Ιστορικό / διηγηματικό) + Υποτακτική Παρατατικού του sum.

Cum (καθαρά Χρονικός) + Οριστική Παρατατικού του sum.

Dum + Οριστική Ενεστώτα του sum (σύγχρονο- συνεχιζόμενη πράξη).

• (κειμ. 19) : Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus

Cum Marcus Tullius Cicero et Gaius Antonius consules essent.

Cum Marcus Tullius Cicero et Gaius Antonius consules erant.

 

• (κειμ. 20): Brenno duce

Cum Brennus dux esset.

Cum Brennus dux erat.

Dum Brennus dux est.

 

• (κειμ. 30): patre imperatore.

Cum pater imperator esset.

Cum pater imperator erat.

 

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

• ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ: αναλύεται σε αναφορική πρόταση :

qui- quae- quod + Οριστική :

Ενεστώτα ή Παρατατικού Ε.Φ αν η μετοχή είναι Ενεστώτα (εξάρτηση από Αρκτικό/ Ιστορικό) (Σύγχρονο)

Παρακειμένου και Υπερσυντελίκου Π.Φ αν η μετοχή είναι Παρακειμένου(εξάρτηση από Αρκτικό/ Ιστορικό). (Προτερόχρονο)

Π.χ

Non aequo iure divisam :

quae non aequo iure divisa est / divisa erat. (κειμ.21)

diu cohibitae

quae diu cohibitae sunt / cohibitae erant. (κειμ.23)

interroganti

qui persaepe interrogabat. (κειμ.23).

desideranti

qui desiderabat (κειμ.27).

notus

qui notus est (κειμ.28)

tenens

qui tenebat (κειμ. 29)

susceptum aut deportatum

quod susceptum est (erat)

quod deportatum est (erat) (κειμ.30)

missum

quod missum est (erat). (κειμ.36)

congruens

quae congruebat (κειμ.38)

obsoletο

qui obsoletus est (erat)

nascentem

quae nascebatur (κειμ.42)

molientem

qui moliris/re (κειμ.49).

• ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ: αναλύεται σε δευτερεύουσα Αιτιολογική πρόταση.

quod, quia, quoniam + Οριστική  (Αντικειμενική Αιτιολογία)

quod, quia, quoniam + Υποτακτική  (Υποκειμενική Αιτιολογία)

Cum+ Υποτακτική (Το αίτιο ως αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας).

Π,χ

illic appensum

quod illic appensum est ( αντικειμενική αιτιολογία)

quod illic appensum esset ( υποκειμενική αιτιολογία)

cum illic appensum esset (Το αίτιο ως αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας) (κειμ21).

• ΧΡΟΝΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ: Αναλύεται σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση.

Μετοχή Εναστώτα (σύγχρονο) :

dum + Οριστική Ενεστώτα Ε.Φ. ( συνεχιζόμενη πράξη)

Cum (Ιστορικός-Διηγηματικός) + Υποτακτική Παρατατικού Ε.Φ.

 Π.χ.

abeuntes

dum abeunt

cum abirent

Μετοχή Παρακειμένου (προτερόχρονο)

Postquam (ubi, simul) + Οριστική Παρακειμένου ή Υπερσυντελίκου Π.Φ

Cum (Ιστορικός- Διηγηματικός) + Υποτακτική Υπερσυντελίκου Π.Φ.

Π.χ

rogatus

Postquam rogatus est

Cum rogatus esset.

• ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ: Αναλύεται σε δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση

 

Etsi + Οριστική Παρατατικού Ε.Φ

Licet+ Υποτακτική Παρατατικού Ε.Φ.

 Π.χ.

 absens

etsi aberat

licet abesset.

• ΑΝΑΛΥΣΗ ΝΟΘΗΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ

Βρίσκεται σε Παρακείμενο και εκφράζει το Προτερόχρονο στο παρελθόν.

              Αναλύεται σε Χρονική Πρόταση:

Cum + ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ Ε.Φ

Postquam + Οριστική Παρακειμένου Ε.Φ.

Το Υποκείμενο της μετοχής γίνεται αντικείμενο του ρήματος σε αιτιατική

Το ρήμα που προκύπτει από τη μετοχή βρίσκεται σε ενεργητική φωνή.

Π.χ

Deletis legionibus (21- νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μτχ- Προτερόχρονο)=

Cum Galli delevIssent legiones.

Postquam Galli deleverunt/ ere  legiones.

quibus interemptis (21- νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μτχ- Προτερόχρονο)=

Cum Camillus interemisset eos

Postquam Camillus interemit eos.