ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Αικατερίνη Τσαχτσαρλή (ΠΕ02)

Τι είναι Ερμηνευτικό Σχόλιο

• Γραπτό σχόλιο περιορισμένης έκτασης.
• Αναπτύσσει το βασικό θέμα/ερώτημα του κειμένου.
• Εξετάζεται η ανταπόκριση του μαθητή σε αυτό.
• Δεν περιορίζεται στο «τι λέει το κείμενο» αλλά επεκτείνεται στο τι σημαίνει για τον μαθητή.

Συγκείμενο

• Λαμβάνουμε υπόψη τα ιστορικά, κοινωνικά και βιογραφικά/ιδεολογικά δεδομένα των συνθηκών παραγωγής του λογοτεχνικού έργου. Πρόκειται για τα στοιχεία του πραγματικού κόσμου που αναπαριστώνται στα λογοτεχνικά έργα.
• Χώρος-Χρόνος που έγινε αυτό που διαβάζουμε.
• Συνθήκες κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, ήθη, έθιμα, αντιλήψεις.

Περικείμενο

• Στοιχεία που συνοδεύουν τον κύριο κειμενικό κορμό.
• Κάθε είδους τίτλοι (γενικός τίτλος, τίτλοι μερών, υπότιτλοι, πλαγιότιτλοι).
• Εισαγωγές, πρόλογοι, επίλογοι.
• Αφιερώσεις.
• Μότο (ρητό, απόφθεγμα, γνωμικό).
• Σημειώσεις.
• Εικονογράφηση.

Συναισθηματικό Κλίμα

• Η κατανόηση του συναισθηματικού κλίματος βοηθά τον αναγνώστη να αντιληφθεί την τοποθέτηση του δημιουργού απέναντι στο θέμα που διαπραγματεύεται.
• Στη διαμόρφωσή του βοηθούν το κατάλληλο ύφος γραφής, οι ανάλογες γλωσσικές επιλογές και η αξιοποίηση εκφραστικών μέσων.

Αξιολόγηση Ερμηνευτικού Σχολίου

1. Κατανόηση-Ερμηνεία
   • Κατανόηση ιδεών, συναισθηματικού κλίματος.
   • Υποστήριξη απάντησης με αναφορές-παραπομπές στο κείμενο.
2. Κειμενικοί Δείκτες- Στοιχεία Συγκειμένου
   • Κειμενικοί δείκτες, συγκείμενο, γλώσσα, τεχνική, ύφος, εκφραστικά σχήματα, με παραδείγματα από το κείμενο.
3. Οργάνωση-γλωσσική έκφραση.

Κειμενικοί Δείκτες

• Λογοτεχνικό γένος (ποίηση, πεζογραφία, θέατρο).
• Γλωσσικές επιλογές (λεξιλόγιο, ιδίωμα, διάλεκτος, ιδιόλεκτος ηρώων).
• Χρόνοι, εγκλίσεις, ρηματικά πρόσωπα.
• Στίξη/ Απουσία στίξης.
• Επίθετα (λυρικότητα, περιγραφή, συναισθηματική κατάσταση).
• Επιρρήματα (έμφαση).
• Ρήματα: δράση.
• Ουσιαστικά: Ιδέα, συναίσθημα.

Ύφος

• Απλό-Λιτό (μικροπερίοδος λόγος, καθαρά νοήματα).
• Παραστατικό-Ζωντανό (διάλογοι, εικόνες, περιγραφές, σχήματα λόγου).
• Υψηλό (καταστάσεις, έννοιες που ξεπερνούν τα καθημερινά όρια).
• Σκοτεινό (δυσερμήνευτο, απαιτητικό, υποτακτική σύνδεση, ασάφεια, ασυνήθιστες λεξιλογικές επιλογές).
• Ειρωνικό (υπαινιγμοί, σαρκασμός).
• Χιουμοριστικό (ανάλαφρη διάθεση).
• Διδακτικό-Προτρεπτικό (Υποτακτική, Προστακτική).
• Εξομολογητικό.
• Προφορικό.
• Λυρικό (σχήματα λόγου, μουσικότητα γλώσσας).
• Υποβλητικό (κυριαρχία συναισθήματος).

Στάδια Ερμηνευτικού Σχολίου

• Εντοπισμός θέματος (λέξεις, φράσεις κλειδιά).
• Στοιχεία συγκείμενου (χώρος, χρόνος, ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές συνθήκες, πολιτισμός, αντιλήψεις, ήθη, έθιμα).
• Κειμενικοί Δείκτες.
• Συναισθηματικό κλίμα (διάθεση δημιουργού απέναντι στο θέμα: ευαισθητοποιεί, αποστασιοποιείται, έχει υποκειμενική οπτική).
• Προσωπική θέση μαθητή, δική του οπτική.

Φύλλο Εργασίας

Θοδωρής Γκόνης «Με τα φαγωμένα παπούτσια»

Όταν θέλεις να φύγεις, να ταξιδέψεις, δεν κρατιέσαι, δεν κλειδώνεσαι όσο κι αν σου κρύβουν τα κλειδιά, όσο κι αν σε περιορίζουν, βρίσκεις το παλιό μακρυμούρικο λεωφορείο που έχει φάει τα παπούτσια του στη διαδρομή Τρίπολη-Άργος ξεχασμένο σε ένα οικόπεδο να σαπίζει, χτενίζεσαι, στολίζεσαι στους σπασμένους καθρέφτες του, παίρνεις στα χέρια σου το σκουριασμένο τιμόνι, πετάς στην τσάντα ένα ζευγάρι φτερά μαζί με ένα πορτοκάλι και ανοίγεσαι στους μεγάλους δρόμους.

Όσο και αν φωνάζουν τρέχοντας πίσω σου, δεν πρόκειται να γυρίσεις να τους ακούσεις, δεν θα σταματήσεις, έχεις ξεκινήσει χρόνια τώρα, φεύγεις, έφυγες. Πέταξε το πουλάκι, είναι αργά πια.

Το ξέρεις, το έμαθες, πέρασμα είναι, δεν γονατίζεις, δεν την πιστεύεις τη ζωή αυτή, εσύ θέλεις να ζήσεις, να ταξιδέψεις, να ξοδέψεις, δεν αγαπάς τους ρακοσυλλέκτες που τους βρίσκουν νεκρούς πάνω σε ένα παραγεμισμένο στρώμα με χιλιάδες χαρτονομίσματα, δεν χτίζεις εκκλησίες, γιατί ο Θεός ο δικός σου είναι παντού, δεν ανάβεις κερί, καίγεσαι σαν το κερί, φωτίζεις, δεν φωτίζεσαι, δεν προσεύχεσαι κάπου, δεν κρατάς, δεν δεσμεύεις θέση διπλή δίπλα σου. Έχεις δρόμο, έχεις διαδρομή. Φεύγεις.

Κι όταν ξεχνιέσαι και αφήνεις ανοιχτά- γιατί άνθρωπος είσαι και το κάνεις- έρχονται, βρίσκουν την ευκαιρία τα πουλιά τα μαύρα, τα λευκά, οι ενοχές, οι τύψεις, οι αδυναμίες, οι παραλείψεις, οι συμπάθειες, τα αισθήματα, οι φιλοδοξίες, τα λάθη, τα πάθη, οι αγάπες και σε βάζουν στη μέση, σε σημαδεύουν με το σίδερο, σε στήνουν στα πέντε βήματα. Κι εκεί, λίγο πριν κλείσεις τα μάτια και χαθείς οριστικά, έρχεται, φτάνει, ξυπνάει το σώμα, το κορμί παίρνει στα χέρια του την τύχη του, σε περνάει απέναντι και σου δείχνει επιτέλους το μέρος όπου ανήκεις πάνω σ’ αυτή τη γη.

«Εφτά λευκά πουκάμισα», Διηγήματα, Αθήνα 2017, εκδ, Άγρα.

Διερεύνηση Κύριου Θέματος

Λέξεις Κλειδιά

Κύριο Θέμα

Στοιχεία που Σχετίζονται με το Θέμα

Στοιχεία Συγκειμένου

Διερεύνηση Συναισθηματικού Κλίματος

Σύνθεση Ερμηνευτικού Σχολίου

Μίλτος Σαχτούρης (1919-2005)
(Συλλογή: Ανάποδα γυρίσαν τα ρολόγια, 1998)

Έχασα το δρόμο μου
Έχασα το δρόμο μου, βρέθηκα σε
μια ξένη γειτονιά που δε μου θύμιζε
τίποτε από τη δική μου.
Ρώτησα μερικούς ανθρώπους αλλά
δεν ήξεραν τίποτε να μου πουν.
Όσο κι αν έψαχνα άλλους δρόμους
τόσο και σε πιο απόξενες τοποθεσίες
βρισκόμουν κι όταν έστριψα ακόμα
σ’ ένα δρόμο η αγωνία μου κορυφώθηκε·
στο τέρμα αυτού του δρόμου ήταν
μια απόκρημνη ακτή με μια
θάλασσα φουρτουνιασμένη.
Στη γειτονιά μου δεν βρίσκεται
καμιά θάλασσα. Έχασα το δρόμο μου.

Κωνσταντίνος Καβάφης
(Το ποίημα γράφτηκε το 1894 και δημοσιεύτηκε το 1910)

Η πόλις
Είπες· «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα.
Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλύτερη από αυτή.
Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·
κι είν’ η καρδιά μου — σαν νεκρός — θαμμένη.
Ο νους μου ώς πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.
Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω
ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,
που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα.»

Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θά βρεις άλλες θάλασσες.
Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς
τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·
και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.
Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού — μη ελπίζεις —
δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.
Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ
στην κόχη τούτη την μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες.