Κεφ. 41 - Ο Ύμνος της Αθήνας
-
Ξυνελών τε λέγω…: τι ολοκληρώνει ο Περικλής στο σημείο αυτό;
Ανακεφαλαιώνει, συνοψίζει αυτό που προγραμματικά δόθηκε στο κεφ. 36 (ἀπὸ οἵας ἐπιτηδεύσεως…) και αναπτύχθηκε από το κεφ. 37 μέχρι και το κεφ. 40 (ο έπαινος της αθηναϊκής δύναμης).
-
τήν τε πᾶσαν πόλιν τῆς Ἑλλάδος παίδευσιν εἶναι: Με βάση ποια λογική η Αθήνα μπορεί να θεωρηθεί παίδευσις (σχολείο) της Ελλάδας;
Ο Περικλής προβάλλει τη μορφωτική αλλά και διαμορφωτική δύναμη της Αθήνας. Η πόλη σε όλες τις εκδηλώσεις (πᾶσαν πόλιν) αποδείχτηκε πρότυπη, άξια για μίμηση από τους υπόλοιπους Έλληνες και τους ανθρώπους κάθε εποχής. Όπως φάνηκε από τα προηγούμενα κεφάλαια, το πολίτευμα, η ελευθερία, η ψυχαγωγία, το εμπόριο, η στρατιωτική ισχύς, η φιλοκαλία, οι πνευματικές αναζητήσεις, η συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, τα ανθρωπιστικά αισθήματα, καθιστούν την Αθήνα παιδευτικό πρότυπο.
-
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του Αθηναίου πολίτη, όπως αυτά προβάλλονται στην αρχή του κεφ. 41;
Πρότυπο δεν είναι μόνο η πόλη της Αθήνας αλλά ταυτόχρονα και ο Αθηναίος πολίτης. Είναι ο άνθρωπος που διακρίνεται για την πολυμέρεια και την πολυπραγμοσύνη του, την άνεση, τη δεξιοτεχνία, την ευστροφία, την ευχάριστη διάθεση. Όλα αυτά συνδυασμένα με την κομψότητα και τη χάρη. Ο πολίτης, όπως και η πόλη, διακρίνεται για την αυτάρκειά του (αὔταρκες τὸ σῶμα).
-
Πώς διαμορφώνονται οι σχέσεις πολίτη και πόλης με βάση την αρχή του κεφ. 41;
Η πόλη και ο πολίτης χαρακτηρίζονται ξεχωριστά. Η πόλη δε συνθλίβει την προσωπικότητα του πολίτη, ο πολίτης δεν παύει να είναι άτομο, να δραστηριοποιείται στην ιδιωτική του ζωή. Προβάλλεται όμως έντονα και η διαλεκτική σχέση που υπάρχει μεταξύ του Αθηναίου πολίτη και της πόλης του. Η πόλη ως πρότυπο παιδευτήριο καθιστά τους πολίτες της πανανθρώπινα πρότυπα και αυτοί με τη δράση τους διευρύνουν και ενισχύουν το μεγαλείο της.
-
Αξιολογήστε τα επιχειρήματα με τα οποία ο Περικλής αποδεικνύει τη δύναμη και τη μοναδικότητα της Αθήνας.
Ο Περικλής παρουσιάζει την Αθήνα ως τη μόνη πόλη που βγαίνει ανώτερη από τη φήμη της. Προσπαθεί να τονίσει ότι η πραγματικότητα δικαιώνει την ανωτερότητα των Αθηναίων, εν αντιθέσει με άλλους που περιορίζονται στην καυχησιολογία. Παρουσιάζει την Αθήνα ως μια πόλη που δε χρειάζεται υπερβολικούς επαίνους, καθώς οι επιτυχίες της μιλούν από μόνες τους. Παρά το γεγονός ότι η ιστορία επιβεβαίωσε την άποψη του Περικλή για το θαυμασμό των μεταγενεστέρων, τα επιχειρήματά του δεν παύουν να έχουν μια δόση υπερβολής.
-
Ποιο είδος αντίθεσης κυριαρχεί στο κεφάλαιο;
Κυριαρχεί η υπερθετική κατηγόρηση της πόλης και του πολίτη (μόνη…μόνη). Προβάλλεται η δύναμη της Αθήνας όχι μόνο συγχρονικά αλλά και διαχρονικά, κατακτώντας τόσο το χρόνο όσο και το χώρο.
-
Ποιος είναι ο στόχος του Περικλή στο κεφ. 41;
- Ανακεφαλαιώνει την ανάλυση της ἐπιτηδεύσεως, τῆς πολιτείας και τῶν τρόπων.
- Εξυψώνει το φρόνημα των συμπολιτών του και ενισχύει το αίσθημα ευθύνης και χρέους απέναντι στην πόλη τους.
- Προβάλλει έμμεσα τις ιμπεριαλιστικές διαθέσεις της Αθήνας, υποκρύπτοντας τις αρνητικές πλευρές της ιμπεριαλιστικής πολιτικής.
-
περὶ τοιαύτης οὖν πόλεως…οἵδε τε…πάντα τινὰ εἰκὸς ἐθέλειν ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν: Ποιο ρόλο διαδραματίζει η περίοδος αυτή;
Συγκεφαλαιώνει όλα τα προηγούμενα και μας οδηγεί στο επόμενο θέμα, τον έπαινο των παρόντων νεκρών. Τονίζεται η διαλεκτική σχέση πόλης-πολιτών, επισημαίνοντας ότι η απόφαση των Αθηναίων να θυσιαστούν για την πόλη τους είναι αποτέλεσμα έλλογης επιλογής και όχι καταναγκασμού.